27.06.2025 13:45:00
Дата публикации
Қазақпарат және ақпараттық саясат министрлігі әкімшілік құқықбұзушылықтар кодексіне жаңа түзетулер мен толықтырулар енгізу жөніндегі жобаға қоғамдық талқылауға шықты. Құжат «Open NPA» порталында 10 шілдеге дейін қолжетімді.
Жоспарланған өзгерістер онлайн-платформалар, теле- және радиохабар таратушыларға төрт бағыт бойынша жауапкершілікті күшейтуді көздейді: заңсыз контент, мемлекеттік тілдегі эфирлік квота, күнделікті жарнама шектеулерін бұзу және жаңа «Масс-медиа» мен «Онлайн-платформалар мен онлайн-жарнама» заңдарын орындамау.
Ең өзекті мәселе – заңсыз интернет контенті үшін айыппұлдардың жоқтығы. 2024 жылы мониторинг барысында 78 539 құқықбұзушылық анықталса, 2025 жылдың қаңтарына дейін оның тек 24%-ы ғана жойылды. Бұл цифрлық қауіпсіздік пен қоғамдық тұрақтылыққа тікелей қауіп төндіреді.
Заң жобасында Еурокомиссияның Digital Services Act, Германияның NetzDG және Ұлыбританияның Online Safety Act жүйелері үлгі ретінде аталады, онда платформалар жылдық айналымының 6–10%-ына дейін айыппұл төлеуі немесе қайталанатын бұзушылықтар кезінде ұлттық деңгейде бұғатталуы мүмкін.
Қазақстанда теле- және радиохабарлар үшін мемлекеттік тіл квотасы формальді сипатқа ұласқан. Жарнама заңына сәйкес күнделікті эфир уақытының 20%-ынан аспауы тиіс жарнаманың бұзушылықтары үшін әлі де нақты санкциялар қарастырылмаған.
Сонымен қатар, «Масс-медиа» мен «Онлайн-платформалар мен онлайн-жарнама» заңдарының күшіне енуі кодексті үйлестіруді талап етеді. Бұл өзгертулер ішкі және шетелдік платформаларға тең жағдай жасауға және мемлекеттік бақылауды тиімдіруге мүмкіндік береді.
Үкімет өкілдері бұдан заңсыз немесе экстремистік материалдарды жою жеделдейді, дезинформация деңгейі төмендейді және цифрлық медиадағы қоғамдық сенім артады деп болжайды. Сонымен бірге шетелдік платформалардың өкілдіктерін тіркеуден түсетін қосымша түсімдердің көбеюін күтеді.
Сол уақытта сарапшылар қатал талаптар шағын ойыншыларға ауыртпалық түсіріп, кейбір ғаламдық платформалардың кетуіне әкеп соғуы мүмкін екенін ескертеді. Мониторинг инфрақұрылымын жаңарту шығындарын да атап көрсетеді.
Қызық жайт, жобада тек заңсыз контент бойынша ғана нақты болжамдар берілген. Қалған үш бағыт бойынша әлеуетті әсерлерді сандық тұрғыда бағалау әлі аяқталды. Заң мәтінін толық дайындау 2026 жылға жоспарланған, алайда бағыт – Еуроодақ стиліндегі цифрлық реттеу моделі екенін білдіреді.
Жоспарланған өзгерістер онлайн-платформалар, теле- және радиохабар таратушыларға төрт бағыт бойынша жауапкершілікті күшейтуді көздейді: заңсыз контент, мемлекеттік тілдегі эфирлік квота, күнделікті жарнама шектеулерін бұзу және жаңа «Масс-медиа» мен «Онлайн-платформалар мен онлайн-жарнама» заңдарын орындамау.
Ең өзекті мәселе – заңсыз интернет контенті үшін айыппұлдардың жоқтығы. 2024 жылы мониторинг барысында 78 539 құқықбұзушылық анықталса, 2025 жылдың қаңтарына дейін оның тек 24%-ы ғана жойылды. Бұл цифрлық қауіпсіздік пен қоғамдық тұрақтылыққа тікелей қауіп төндіреді.
Заң жобасында Еурокомиссияның Digital Services Act, Германияның NetzDG және Ұлыбританияның Online Safety Act жүйелері үлгі ретінде аталады, онда платформалар жылдық айналымының 6–10%-ына дейін айыппұл төлеуі немесе қайталанатын бұзушылықтар кезінде ұлттық деңгейде бұғатталуы мүмкін.
Қазақстанда теле- және радиохабарлар үшін мемлекеттік тіл квотасы формальді сипатқа ұласқан. Жарнама заңына сәйкес күнделікті эфир уақытының 20%-ынан аспауы тиіс жарнаманың бұзушылықтары үшін әлі де нақты санкциялар қарастырылмаған.
Сонымен қатар, «Масс-медиа» мен «Онлайн-платформалар мен онлайн-жарнама» заңдарының күшіне енуі кодексті үйлестіруді талап етеді. Бұл өзгертулер ішкі және шетелдік платформаларға тең жағдай жасауға және мемлекеттік бақылауды тиімдіруге мүмкіндік береді.
Үкімет өкілдері бұдан заңсыз немесе экстремистік материалдарды жою жеделдейді, дезинформация деңгейі төмендейді және цифрлық медиадағы қоғамдық сенім артады деп болжайды. Сонымен бірге шетелдік платформалардың өкілдіктерін тіркеуден түсетін қосымша түсімдердің көбеюін күтеді.
Сол уақытта сарапшылар қатал талаптар шағын ойыншыларға ауыртпалық түсіріп, кейбір ғаламдық платформалардың кетуіне әкеп соғуы мүмкін екенін ескертеді. Мониторинг инфрақұрылымын жаңарту шығындарын да атап көрсетеді.
Қызық жайт, жобада тек заңсыз контент бойынша ғана нақты болжамдар берілген. Қалған үш бағыт бойынша әлеуетті әсерлерді сандық тұрғыда бағалау әлі аяқталды. Заң мәтінін толық дайындау 2026 жылға жоспарланған, алайда бағыт – Еуроодақ стиліндегі цифрлық реттеу моделі екенін білдіреді.
