Дата публикации
Internet Freedom Kazakhstan (IFKZ) және Eurasian Digital Foundation желілік кедергілердің ашық обсерваториясымен (OONI) бірлесе отырып, 2023 жылдың маусымы мен 2024 жылдың маусымы аралығындағы кезеңде Қазақстандағы интернет цензурасына зерттеу жүргізді.
Нәтижесінде, көптеген жаңалықтар сайттарын, құқық қорғау ресурстарын бұғаттау фактілері, бұғаттауды айналып өту құралдары анықталды. Зерттеу желілік өлшем деректеріне және IFKZ сарапшылары жүргізген құқықтық талдауға негізделген.
Негізгі қорытындылар
Жаңалықтар сайттарын бұғаттау: Зерттеушілер Kloop, Centralasia.media және Vice News сияқты ресейлік және қырғыз ресурстарын қоса алғанда, 17 интернет-басылымның бұғатталғанын тіркеді. Бұл блоктаулар Қазақстанда кеңінен қолданылатын TLS қосылымдарына (MITM шабуылдары) кедергі жасау арқылы жүзеге асырылады.
MITM немесе «ортадағы адам» шабуылы - бұл бір-бірімен тікелей байланысатынына сенетін екі тарап арасындағы байланыстарды жасырын оқитын, ұстап алатын және өзгертетін кибершабуыл түрі.
Адамның ортадағы шабуылдарының негізгі түрлері желілік трафикті ұстау (мысалы, шифрлаусыз Wi-Fi желілерінде) және веб-сайттың немесе сервердің жалғандығы (мысалы, жалған сертификаттар арқылы).
Адам құқықтары жөніндегі ресурстарды бұғаттау: басқалармен қатар Amnesty International веб-сайтының орыс тіліндегі нұсқасын және change.org және ipetitions.com сияқты петиция сайттарын бұғаттау құжатталған.
Цензура құралдарын пайдалану: Қазақстандағы 19 түрлі желідегі сайттарды үйлестіру үшін Deep Packet Inspection (DPI) технологиясын пайдалану жағдайлары құжатталған, сондай-ақ MITM шабуылдарын жүргізу үшін ҚР ҰКО соңғы түбірлік сертификатын пайдалану құжатталған.
Құқықтық талдау
Құқықтық аспектілерді зерделеу барысында мемлекеттік органдарға сот шешімінсіз интернет-ресурстарға қолжетімділікті тоқтатуға мүмкіндік беретін бірқатар заңдар анықталды. Атап айтқанда, «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» және «Байланыс туралы» Заңдар сөз бостандығы мен ақпаратқа қол жеткізуді шектеуге әкелетін мұндай бұғаттауларға құқықтық негіз береді.
Есептің бұл бөлімі нормативтік құқықтық актілердің мазмұнын да, олардың іс жүзінде қолданылуын да қарастырады, сонымен қатар заңдағы олқылықтар немесе тым кең тіл туралы ескертулер береді.
Мұнда IFKZ әртүрлі мемлекеттік органдар бұғаттаған URL мекенжайлары мен ресурстардың саны және бұғаттау себептері туралы жалпыға қолжетімді деректерге шолу жасайды.
Сұхбат
Зерттеушілер өздерінің ресурстарына хакерлік және DDoS шабуылдарын бастан өткерген қазақстандық ProTenge және Medianet медиа ұйымдарының өкілдерімен сұхбат жүргізді.
Есепке кибершабуылдар арқылы сөз бостандығын шектеу жағдайларын көрсету, сондай-ақ цифрлық құқықтарды қорғаудың маңыздылығын көрсету үшін сұхбаттар енгізілген.
OONI техникалық талдауы мен қорытындылары
Ашық обсерватория желі шектеулерінің көпшілігі TLS бұрмалау арқылы жүзеге асырылатынын анықтады, сонымен қатар MITM шабуылдарын жүзеге асыру үшін мемлекеттік түбірлік сертификатты пайдалану құжатталды.
Қорытындылай келе, баяндамада Қазақстандағы интернет цензурасының қазіргі жай-күйіне кең шолу жасалады, оның ішінде статистика, жағдайлық есептер, өмірден алынған мысалдар, заңнама мен оның орындалуын талдау.
OONI, IFKZ және EDF бірлескен зерттеуі құқық қорғаушылар, журналистер, зерттеушілер мен елдегі сөз бостандығы мен интернет цензурасының жай-күйіне қызығушылық танытқан азаматтар үшін пайдалы ресурс болады.
Қазақстандағы OONI Probe қолданбасының пайдаланушыларына өлшеулерді жинағандары үшін алғыс айтамыз,
зерттеуді жүргізуге мүмкіндік берді.
Толық оқуды орыс және ағылшын тілдерінде мына сілтемеден көре аласыз: https://ooni.org/post/2024-kazakhstan-report/
(аударма автоматты түрде орындалды)
Нәтижесінде, көптеген жаңалықтар сайттарын, құқық қорғау ресурстарын бұғаттау фактілері, бұғаттауды айналып өту құралдары анықталды. Зерттеу желілік өлшем деректеріне және IFKZ сарапшылары жүргізген құқықтық талдауға негізделген.
Негізгі қорытындылар
Жаңалықтар сайттарын бұғаттау: Зерттеушілер Kloop, Centralasia.media және Vice News сияқты ресейлік және қырғыз ресурстарын қоса алғанда, 17 интернет-басылымның бұғатталғанын тіркеді. Бұл блоктаулар Қазақстанда кеңінен қолданылатын TLS қосылымдарына (MITM шабуылдары) кедергі жасау арқылы жүзеге асырылады.
MITM немесе «ортадағы адам» шабуылы - бұл бір-бірімен тікелей байланысатынына сенетін екі тарап арасындағы байланыстарды жасырын оқитын, ұстап алатын және өзгертетін кибершабуыл түрі.
Адамның ортадағы шабуылдарының негізгі түрлері желілік трафикті ұстау (мысалы, шифрлаусыз Wi-Fi желілерінде) және веб-сайттың немесе сервердің жалғандығы (мысалы, жалған сертификаттар арқылы).
Адам құқықтары жөніндегі ресурстарды бұғаттау: басқалармен қатар Amnesty International веб-сайтының орыс тіліндегі нұсқасын және change.org және ipetitions.com сияқты петиция сайттарын бұғаттау құжатталған.
Цензура құралдарын пайдалану: Қазақстандағы 19 түрлі желідегі сайттарды үйлестіру үшін Deep Packet Inspection (DPI) технологиясын пайдалану жағдайлары құжатталған, сондай-ақ MITM шабуылдарын жүргізу үшін ҚР ҰКО соңғы түбірлік сертификатын пайдалану құжатталған.
Құқықтық талдау
Құқықтық аспектілерді зерделеу барысында мемлекеттік органдарға сот шешімінсіз интернет-ресурстарға қолжетімділікті тоқтатуға мүмкіндік беретін бірқатар заңдар анықталды. Атап айтқанда, «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» және «Байланыс туралы» Заңдар сөз бостандығы мен ақпаратқа қол жеткізуді шектеуге әкелетін мұндай бұғаттауларға құқықтық негіз береді.
Есептің бұл бөлімі нормативтік құқықтық актілердің мазмұнын да, олардың іс жүзінде қолданылуын да қарастырады, сонымен қатар заңдағы олқылықтар немесе тым кең тіл туралы ескертулер береді.
Мұнда IFKZ әртүрлі мемлекеттік органдар бұғаттаған URL мекенжайлары мен ресурстардың саны және бұғаттау себептері туралы жалпыға қолжетімді деректерге шолу жасайды.
Сұхбат
Зерттеушілер өздерінің ресурстарына хакерлік және DDoS шабуылдарын бастан өткерген қазақстандық ProTenge және Medianet медиа ұйымдарының өкілдерімен сұхбат жүргізді.
Есепке кибершабуылдар арқылы сөз бостандығын шектеу жағдайларын көрсету, сондай-ақ цифрлық құқықтарды қорғаудың маңыздылығын көрсету үшін сұхбаттар енгізілген.
OONI техникалық талдауы мен қорытындылары
Ашық обсерватория желі шектеулерінің көпшілігі TLS бұрмалау арқылы жүзеге асырылатынын анықтады, сонымен қатар MITM шабуылдарын жүзеге асыру үшін мемлекеттік түбірлік сертификатты пайдалану құжатталды.
Қорытындылай келе, баяндамада Қазақстандағы интернет цензурасының қазіргі жай-күйіне кең шолу жасалады, оның ішінде статистика, жағдайлық есептер, өмірден алынған мысалдар, заңнама мен оның орындалуын талдау.
OONI, IFKZ және EDF бірлескен зерттеуі құқық қорғаушылар, журналистер, зерттеушілер мен елдегі сөз бостандығы мен интернет цензурасының жай-күйіне қызығушылық танытқан азаматтар үшін пайдалы ресурс болады.
Қазақстандағы OONI Probe қолданбасының пайдаланушыларына өлшеулерді жинағандары үшін алғыс айтамыз,
зерттеуді жүргізуге мүмкіндік берді.
Толық оқуды орыс және ағылшын тілдерінде мына сілтемеден көре аласыз: https://ooni.org/post/2024-kazakhstan-report/
(аударма автоматты түрде орындалды)
